Uluslararası denetim raporları, hükümetlerin kullandığı casus yazılımların yalnızca “ağır suçlular ve teröristler” için sınırlı şekilde kullanıldığı yönündeki savlarını çürütüyor.

Pegasus gibi yazılımlar birçok demokratik ve otoriter ülkede gazeteciler, insan hakları aktivistleri ve muhalefet siyasetçilerine yönelik istihbarat aracı olarak kullanılmış durumda.

Araştırmacılar, casus yazılım pazarının giderek yaygınlaştığını ve seyrek kullanım düzeyini çoktan aştığını belirtiyor. Örneğin, bir hükümetin aynı anda izleyebileceği hedef sayısının yüksek tutulduğu modeller sayesinde, şüpheli sayısı ciddi şekilde artıyor.

Elektronik Sınır Vakfı Siber Güvenlik Direktörü Eva Galperin “Gerçek şu ki, hedef alınan kişi için ‘Sen Bir Numara Yarasısın’ gibi bir algı var. Ancak pratikte sistemin kolaylığı nedeniyle hükümetler göreli olarak az tehdit olan aktörleri, aktivistleri ve gazetecileri de izliyor.” dedi.

Özellikle son yıllarda, casus yazılım şirketlerinin hükümetlere sattığı sistemlerin işleyiş şekli itibarıyla istismara açık olduğu ortaya çıktı. Hükümet müşteri, bir seferlik bir ücret ödeyip yazılımı edinirken, izleme kapasitesi hedef sayısı üzerinden fiyatlandırılıyor; hedef sayısının yüksek olması, yazılımın geniş çapta kullanılmasına olanak tanıyor.

Verilere göre, sadece suçla ilgili veya terörle ilgili konular için değil, gazeteciler ve aktivistler gibi demokratik toplum için kritik rollerdeki kişiler için de casus yazılımlar kullanıldı. Örneğin, Amnesty International’ın raporuna göre Sırbistan’da gazetecilerin casus yazılımla gözetlendiği doğrulandı.

Yine European Parliament’ın Pegasus ve eşdeğer gözetleme yazılımlarının kullanımı üzerine yayımladığı inceleme raporu, yazılımın ciddi insan hakları ihlallerine yol açabileceğini ve demokrasi için doğrudan tehdit olduğunu vurguladı.

Bu teknolojilerin yasal denetimi ve şeffaflığı ciddi eksiklikler barındırıyor. Casus yazılım üreticileri ve alıcı hükümetler, kullanım detaylarını açıklamakta isteksiz; bu da izleme teknolojisinin suiistimal edilmesine yol açıyor.

Aktivistler, gözetim için tasarlanmış bu araçların sistemsel olarak kontrolsüz dağıtımı, demokratik sürece, ifade özgürlüğüne ve özel yaşama doğrudan tehdit oluşturuyor uyarısında bulunuyor.

Casus yazılım piyasası milyarlarca dolarlık bir sektör haline gelmiş durumda; demokratik ülkeler de dahil olmak üzere dünya genelinde hükümetlerin vatandaşlarını, muhaliflerini ve aktivistlerini izlemek için bu araçlara yöneldiği yönünde güçlü göstergeler var. Bu yüzden uluslararası hukuk, insan hakları mekanizmaları ve sivil toplum kuruluşları, bu gözetim araçlarının sınırlandırılması, şeffaflaştırılması ve hesap verebilir hâle getirilmesi için çağrıda bulunuyor. (İLKHA)