Çekya, Dukovany nükleer santralinde iki yeni reaktör inşa ederek nükleer enerji kapasitesini iki katına çıkarmaya hazırlanıyor. Ülkenin 16,4 milyar avroluk genişleme planı kapsamında, sahada 140 metre derinlikten jeolojik örnekler alınarak dev projenin zemin uygunluğu araştırılıyor.

Dukovany’de halihazırda faaliyet gösteren sekiz büyük soğutma kulesinin yanında yürütülen çalışmalar, Çekya’nın nükleer enerjiye bağımlılığını artırma hedefinin bir parçası. Güney Koreli KHNP, geçtiğimiz aylarda açılan ihalede Fransız EDF’yi geride bırakarak, her biri bin megavatın üzerinde üretim kapasitesine sahip iki yeni reaktörün inşası için seçildi. Yeni ünitelerin 2030’ların ikinci yarısında devreye girmesi ve 1980’lerden bu yana faaliyet gösteren dört adet 512 MW’lık mevcut reaktörü tamamlaması planlanıyor.

KHNP ile yapılan anlaşma, Çekya’ya ülkenin diğer nükleer santrali olan Temelín’de iki ek reaktör inşa ettirme seçeneği de sunuyor. Temelín’de hâlihazırda her biri bin MW gücünde iki reaktör bulunuyor. Hükümet ayrıca ilerleyen dönemde küçük modüler reaktörlere (SMR) geçiş yapmayı hedefliyor.

Dukovany projesinin CEO’su Petr Závodský, Associated Press’e yaptığı açıklamada “2050 civarında Çekya’da enerjinin yüzde 50 ila 60’ı belki daha fazlası nükleerden gelecek.” dedi. Závodský, nükleer genişlemenin fosil yakıtlardan çıkış, enerji arz güvenliği, düşük emisyon hedefleri ve veri merkezleri ile elektrikli araçlardan kaynaklanan artan talebi karşılamak için zorunlu olduğunu vurguladı.

Nükleer enerjiye dönüş, Avrupa genelinde artan enerji talebi ve karbon emisyonlarını düşürmeye yönelik sıkı hedefler nedeniyle yeniden ivme kazanmış durumda. Nükleer atık üretse de, santraller sera gazı salımı yapmıyor. Avrupa Birliği’nin nükleer enerjiyi çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetler listesine dahil etmesi, finansman kapılarını açarak Çekya, Slovakya, Macaristan ve Fransa gibi nükleere yatırım yapan ülkeleri destekledi. Belçika ve İsveç nükleerden çıkış planlarını iptal ederken, İtalya ve Danimarka bu seçeneği yeniden değerlendiriyor. Polonya ise ABD’li Westinghouse ile imzaladığı anlaşmanın ardından nükleer enerjiye geçiş sürecine giriyor.

2024 yılında AB’nin elektrik üretiminin yüzde 24’ü nükleerden sağlandı. Birleşik Krallık ise ABD ile yaptığı iş birliği anlaşmasının ardından nükleerde altın çağ hedefi açıkladı ve 1995’ten bu yana ilk kez yeni bir nükleer santral olan Sizewell C için 16,1 milyar avroluk yatırım kararı aldı.

Çekya’nın enerji devi CEZ ile İngiltere merkezli Rolls-Royce SMR da küçük modüler reaktör geliştirme ve kurulumu için stratejik ortaklık kurdu. Dukovany’deki genişleme projesinin maliyetinin 16 milyar avroyu aşması beklenirken, hükümet yeni santralde yüzde 80 hisse sahibi olacak. Devlet, CEZ’in 30 yıl içinde geri ödeyeceği krediyi üstlenecek ve 40 yıl boyunca elektrik üretimi için garanti gelir sağlayacak. Projenin AB’den onay alması bekleniyor.

Çekya, elektriğinin yaklaşık yüzde 40’ını nükleer, bir o kadarını ise kömürden sağlıyor. Hükümet, kömürü 2033 yılına kadar tamamen devreden çıkarmayı planlıyor. Bu nedenle nükleer yatırımlar stratejik öneme sahip.

Finansman belirsizlikleri geçmişte gecikmelere yol açmıştı. CEZ, hükümetin mali garanti vermeyi reddetmesi üzerine 2014’te Temelín’de iki reaktör inşa edilmesine yönelik ihaleyi iptal etmişti. Ukrayna’nın işgali sonrası güvenlik gerekçesiyle Rusya’nın Rosatom’u ve Çin’in CNG’si Dukovany ihalesinden çıkarıldı. CEZ’in Westinghouse ve Framatome ile yaptığı anlaşmalarla Rusya’ya olan yakıt bağımlılığı sona erdirildi. KHNP ile yapılan sözleşme, 10 yıllık yakıt tedarik güvencesi içeriyor. (İLKHA)