Tarihi milattan önce 6000 yılına dayanan Erbil Kale’sinde bulunan Kale Camii asırların rengi ve kokusuyla ayakta duruyor.

Irak Kürdistan Bölgesinin Erbil (Hewlêr) kentinde bulunan ve dünyanın en eski kalelerinden biri olan Erbil Kalesi içerisindeki cami, asırların kokusunu ve rengini çehresinde taşıyor. Çeşitli medeniyetler görmüş kalenin içerisindeki camide tarih boyunca çokça âlimler yetişmiş ve buradan farklı yerleşim yerlerine giderek irşad faaliyetlerinde bulunmuşlar.

Kent merkezinde yer alan ve tarihi milattan önce 6000 yılına dayandığını söylenen kalenin genel alanı 110 bin metrekare olmakla beraber, 3 mahalleden oluşuyor. Kalede 826 ev olduğu ve 2006 yılına kadar da birçok evin aktif olarak kullanıldığı belirtiliyor.

Erbil Kale’sinin Tekkiye Mahallesi'nde bulunan cami hakkında bilgi veren Kale Cami İmamı Molla Muhammed, bu bölgede 1940’lara kadar hutbenin yapıldığı tek cami olduğunu söyledi.

Çokça âlimin yetiştiği Erbil Kalesi'nde bulunan caminin yapım tarihinin, Erbil’in Müslümanlar tarafından fethedildiği zamana denk geldiğini belirten Molla Muhammed, “Bu eski cami Erbil Kalesi'ndedir. İslam tarihinde bu camiden bahsediliyor. Yâkût el-Hamavî (12 ila 13'üncü yüzyılda yaşamış gezgin, coğrafya ve tarih bilgini) bu camiden bahsederek Kale Camisi olarak isimlendirmiş. İbn-i Mustefi de yazmış olduğu kitaplarında bu camiden söz etmiştir. Caminin kuruluşu Erbil’in Müslümanlar tarafından fetih edildiği tarihe denk geliyor. Binlerce İslam âlimi buradan mezun olup icazet almıştır. Bu camide medrese vardı. 1940’lara kadar Erbil’de hutbenin yapıldığı tek camiydi. Müfti ailesi burada kalarak camiye sürekli hizmet etmiş ve ailede 17 âlim, ilim ehli olarak bu camide hizmet vermiştir.” dedi.

“Cami, halk arasındaki anlaşmazlıkları giderme mercii olmuştur”

Hicri 22'nci yılda kurulan caminin birçok fonksiyonunun olduğunu dile getiren Molla Muhammed, “Bu caminin fonksiyonlarından birisi de halk arasındaki anlaşmazlıkları giderme mercii olmuştur. Köylüler, bu camiden mezun olan alimleri, köylerine imam olarak götürüyorlardı. Çok uzaklardan gelinip, burada ilim tahsil ediliyordu. Allah rahmet etsin, İbn-i Müstefi, camideki âlimlerden bahsederken, İmam Gazali'nin kardeşinin bu camide namaz kıldırıp, vaazlar verdiğini söylüyor. Ayrıca o zaman burada tek bir cami olması hasebiyle halka birçok hizmetlerde bulunulmuştur. Cami halen hizmet vermektedir; namaz kılınmakta, hutbeler verilmektedir.” ifadelerini kullandı.  

Tarihi, milattan öncesine dayanan Erbil Kalesi hakkında konuşan Molla Muhammed, şu bilgileri paylaştı:

“Kalede şu anda kimseler yok. 826 ev vardı, 2006 yılında boşaltıldı. Kale 3 mahalleden (Tophane, Tekkiye, Sara) oluşuyor. Kale Cami'si Tekkiye Mahallesi'nde yer alıyor. Eskiden caminin arkasında Kadiri Tarikatı Tekkesi, sağında Rufai (Rafii) Tarikatı Tekkesi ve Nakşibendiler de zikirlerini caminin içinde yapıyordu. Namaz vakitlerinde tarikatlarla bütün halk burada namazlarını beraber kılardı.”

"Kale Camii Hicri 22 yılında yapıldı"

Camide Osmanlı dönemine ait Kur’an-ı Kerimlerin olduğunu ifade eden Molla Muhammed, “Hicri 22 yılında kurulan cami, İslam fethine denk geliyor. Sahabeler hicri 22 yılında Erbil’e gelmiş. Camide, tarihi Kur’an-ı Kerimler bulunuyor. Daha eskileri de vardı ama şu an burada değil, Müfti ailesinin kütüphanesinde bulunuyor, Irak Meliki 2'nci Faysal zamanında gönderilmiş. Kur’an-ı Kerimlerin tarihçelerinde Osmanlı Sultanlarından birinin annesi, Cüneyd-i Bağdadi'ye hediye olarak gönderiyor. Irak hükümeti de bu Kur’an'ı kopyalayıp şehirlere göndermiş. Bizdeki de onlardan bir nüshadır.” şeklinde konuştu. (M. Sait Çelik, M. Salih Keskin - İLKHA)