Millî Eğitim Bakanlığınca, kamuoyunun görüşüne sunulan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında hazırlanan yeni müfredat taslağında, "fen bilimleri"ne yönelik dersler, öğrencilerin ilkokuldan itibaren lise son sınıf düzeyine kadar "bilimsel keşif" sürecine dâhil olabilmeleri için yeniden kurgulandı.   

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde, yeni tasarlanan fen bilimlerine yönelik derslerde, öğrencilerin karşılaştığı problemleri fark edebilmesi, kararlar vermesi ve hayata yönelik faaliyetlerini bu kararlar bağlamında düzenlemesine yönelik deneyim kazanmalarını desteklemek üzere oluşturuldu.

Bu deneyimleri kazandırmak için fen öğretimi sürecinde öğrencilerin günlük hayattaki olayları ve olguları fen kavramlarıyla anlamlandırırken bilimsel becerileri uygun ve etkili bir şekilde kullanmaları hedeflendi.

Bilimsel gözlem, hipotez oluşturma, deney yapma, alan becerileri arasında

Öğrencilerden bilimsel araştırma süreçlerini yürütebilme ve değerlendirebilme, elde edilen kanıtları analiz edebilme, yorumlayabilme ve sonuçları farklı gösterim biçimleri ile temsil edebilme becerisine sahip olmaları için yeni müfredatta 13 farklı fen bilimleri alan becerisi tanımlandı.

Fen bilimleri alan becerileri, bilimsel gözlem, sınıflandırma, bilimsel gözleme dayalı tahmin, bilimsel veriye dayalı tahmin, operasyonel tanımlama, hipotez oluşturma, deney yapma, bilimsel çıkarım yapma, bilimsel model oluşturma, tümevarıma dayalı akıl yürütme, tümdengelime dayalı akıl yürütme, kanıt kullanma ve bilimsel sorgulama olarak sıralandı.

Bu alan becerilerinin tamamı birbiriyle ilişkilendirildi, bazı beceriler ise birden fazla beceriyi kapsayacak biçimde yapılandırıldı.

Becerilerle bütünleştirilmiş zengin içerikler sunularak fen bilimleri ile ilgili kariyer bilinci geliştirilmesi de hedeflendi. Öğretme-öğrenme uygulamalarında değerler, diğer beceriler ve programlar arası ilişkilerle bütünleştirilerek açık bir şekilde yer aldı.

Disiplinlerarası ilişkiler

Bilim, teknoloji, mühendislik ve tasarım temelli olarak becerileri birbirleriyle bütünleştiren öğrenme çıktılarına yer verildi.

Öğrenme yaşantılarında alan becerileri, kavramsal beceriler, sosyal-duygusal beceriler, okuryazarlık becerileri ve değerler eğitimini bütünleştiren nitelikli fen öğretimi anlayışı benimsendi.

Bu süreçte öğrencilerin kendilerini ve çevrelerindeki dünyayı keşfedip anlamlandırmaları ve kendilerinin de çevrenin parçası olduğunun farkında olmalarını sağlamak için disiplinler arası ve disiplinler üstü fen öğretimi planlandı.

Veriye dayalı karar vererek bilimsel bakış açısı geliştirmeleri hedeflendi

Öğrencilerin bilimin gelişiminde dijital dönüşümün farkında olmaları, değişen teknolojiye uyum sağlamaları ve teknolojiyi çevre bilinci ile etkin kullanmaları hedeflendi; yaşadıkları çevreye ve karşılaştıkları olaylara ve durumlara bilimsel bakış açısını merkeze alarak veriye dayalı karar vermeleri amaçlandı.

Çevreyle ilgili problemleri anlama, çevre dostu çözümler geliştirme ve gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakma bilinci kazandırmalarını sağlamak amacıyla fen bilimleri öğretim programına, uluslararası programlarla uyum gözetilerek "çevre" ile ilgili konular eklendi.

Müfredatla küresel sorunlara karşı daha bilinçli ve etkili çözümler üretebilen, bilimsel gelişmelere hızlı uyum sağlayabilen bireyler yetiştirilmesi amaçlandı.

Programda, tekrarlardan uzak kalarak içerikte sadeleştirmeye gidildi. Öğrencilere bütünleşik becerilerin kazandırılması hedeflendi. Ölçme değerlendirme uygulamalarında süreç temelli yöntemlere ağırlık verildi.

Türk-İslam bilim insanlarına vurgu

Yeni müfredatta bilimin doğasını anlama, bilim ve bilim insanlarının temel özelliklerini kavrama ve bilgi kaynaklarının güvenilirliğini sorgulamaya yönelik konulara yer verildi.

Bilimsel bilgiyi evrensel ahlak, milli ve kültürel değerlerle bütünleştirmek amacıyla, programda Türk İslam bilim insanlarına da her kademede yer verildi. Böylece öğrencilerin millî kimlik bilinci ve kültürel değerlerine bağlılıklarının güçlendirilmesi amaçlandı.

Öğrencilerin böylece bilim tarihinden örneklerle bilimin "kültürlerin ortak çabası" sonucu üretildiğini fark etmesi ve Türk-İslam bilim insanlarının bilim dünyasına katkılarını keşfetmesine yönelik beceriler tasarlandı.

Dolayısıyla bilimsel bilgiyi evrensel ahlak, millî ve kültürel değerlerle bütünleştiren bilim eğitimi anlayışı odağa alındı.

Müfredata, "bilimsel keşif yolculuğu" ve "sürdürülebilir şehirler ve topluluklar" ve "toprağı tanıyorum, tarımı keşfediyorum" üniteleri eklendi.

Güncel teknolojik ve bilimsel gelişmeler kimya müfredatında

Liselerde okutulacak Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kimya dersi öğretim programında, mevcut öğretim programındaki sarmal yaklaşımdan kaynaklanan tekrar eden içerikler sadeleştirildi.

Öğrencilerin beceri gelişimine olanak tanımak amacıyla içerikteki bazı detaylar üniversite eğitimine bırakıldı. Tüm sınıf seviyelerinde becerilerde çeşitlilik sağlandı. Sınıf düzeyine uygun olarak becerilerde aşamalı olarak üst düzeye geçişler gerçekleştirildi. Yatayda ve dikeyde programlar arası ve beceriler arası ilişkilendirmeler kuruldu.

Kimya dersi öğretim programı, beceri temelli bir program olarak tasarlandı. Programda fen alanına özgü beceriler ve kavramsal becerilerin sosyal duygusal öğrenme becerileri, değerler, eğilimler ve okuryazarlık becerileri ile desteklendiği bütüncül bir yaklaşım benimsendi.

Tematik yaklaşımla yapılandırılan kimya dersi öğretim programı, "etkileşim, çeşitlilik ve sürdürülebilirlik" olmak üzere 3 temadan oluşturuldu.

Programda sürdürülebilir kalkınmanın hedefleri ve yeşil kimya ilkeleri temel alındı. Öğrenme yaşantılarında atıkların değerlendirilmesine, kimyasal yerine günlük yaşamdan alternatiflerin tercih edilmesine, toksik olmayan malzemelerin kullanımına ve mikro ölçekli deneylerin tasarlanmasına özen gösterildi.

Tüm içerikte kimyanın makro, alt mikro ve sembolik gösterimlerinin birlikteliği sağlandı. Nanoteknoloji etkinlikleri ve yapay zekâ uygulamalarına sıklıkla yer verildi.

Kimya müfredatına, "metalik nanoparçacıklar", "metal, alaşım ve metalik nanoparçacıkların çevresel etkileri, yeşil kimyanın atık önleme ilkesi", "makro ve mikro ölçekli deneyler, atmosferdeki tepkimeler ve küresel sorunlar", "maddelerin enerji kaynağı olma potansiyeli", "asidik ve bazik ürünlerin seçiminde dikkat edilmesi gerekenler", fermantasyon yöntemi ile yeşil hidrojen eldesi ve hidrojen gazı miktarına etki eden faktörler, nanoteknolojik ürünlerin potansiyel faydaları, mikroplastik ve nanoplastiklerin etkileri, karbon temelli enerji kaynakları, boyaya duyarlı güneş pili, biyobozunur polimer gibi konular eklendi.

Fizik müfredatında yenilik

Lise kademelerindeki fizik müfredatında, millî çıkarlar ve uluslararası iş birlikleriyle bilimde ilerlemeye ilişkin konular yer aldı.

Fizik derslerinde ise Türkiye ve dünyada bilim ve teknoloji alanında faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan biri seçilerek burada bulunan fizik bilimi ile ilişkili araştırma ve meslekler hakkında çeşitli metinler okunabilecek. Bu metinler üzerinden, CERN, NASA, ESA, TUA, TÜBİTAK, ASELSAN, TENMAK ve MTA gibi kurum veya kuruluşlardaki fizik bilimi üzerine araştırmalar yapılacak. Bu etkinliklerle öğrenciler, fizik biliminin ulusal ve uluslararası düzeyde nasıl bir etki yarattığını ve ülkemizin bilimsel kalkınmasına nasıl katkı sağladığını derinlemesine anlayacaklar.

Türkiye'nin millî çıkarları doğrultusunda geliştirilen deniz araçlarına, özellikle gemi ve denizaltılara özel vurgu yapılarak, bu araçların tasarım ve yapım süreçlerinde uygulanan fiziksel prensipler ve teknolojik yenilikler derinlemesine incelenecek. Öğrenciler, bu araçların nasıl geliştirildiğini ve Türkiye'nin savunma sanayi ile bağlantılı teknolojik ilerlemeleri kavrayacaklar.

Ayrıca, CERN ve benzeri araştırma merkezlerinde yürütülen deneylerle, evreni oluşturan temel parçacıkların keşfi gibi konular ele alınacak. Bu deneylerin yer altında yapılma nedenleri, parçacık hızlandırıcılarının etkinliğini artıran çevresel ve teknik etmenler üzerinde durulacak. Bu süreçte öğrencilere parçacık fiziği ve kozmoloji alanındaki temel kavramlar anlatılacak ve Türkiye'nin bu alandaki katkıları tartışılacak.

Öğrenciler, STEM yaklaşımına uygun araştırmalar yapacak, elektrikli araçlar ile Türkiye'nin de bu alandaki girişimleri ele alınacak.

Öğrencilere, ayrıca nükleer enerjinin elde edilme yöntemi, Türkiye ve diğer ülkelerdeki kullanımının yaygınlığı, ekonomiye katkısı, avantajları ve dezavantajları ile ilgili performans görevi verilecek. Böylece fizik müfredatı, öğrencilere hem teorik bilgileri sağlarken hem de millî projeler ve uluslararası işbirlikleri aracılığıyla bilimin pratik uygulamalarını göstererek motivasyonlarını ve bilimsel düşünce yeteneklerini artırmayı hedeflemektedir.

Fizik dersi taslak programında ele alınan mevcut ve gelecek ile ilgili bilimsel ve teknolojik gelişmeler de müfredata girdi.

Bu kapsamdaki konular arasında, Türkiye'nin millî çıkarları doğrultusunda geliştirdiği gemi, denizaltı gibi deniz araçları, geleceğin enerji sistemleri, insansız hava araçları, elektrikli araçlar, sismograf ile izolatör model yapımı, depreme yönelik model yapımı, nükleer santrallerin ülkede kullanımı, astronotların uzay boşluğundaki hareketleri, astronot kıyafeti tasarımı, uçan cisim tasarımı bulunuyor.

Biyoloji müfredatı

Lise kademelerindeki biyoloji derslerinde daha önceki programlarda birbiriyle ilişkilendirilmeyen, farklı sınıf düzeylerine dağıtılan ve tekrar eden konular bilimsel bütünlük gözetilerek temalar altında bütüncül modele uygun olarak birleştirildi.

Daha önce farklı sınıf düzeylerinde ve parçalı olarak verilen "ekosistemlerin bileşenleri ve ekolojik sürdürülebilirlik" gibi ekoloji alanına ait konular tek bir tema altında toplandı ve konu bütünlüğü sağlandı.

Temaların günlük yaşamla, biyoloji tarihiyle ve biyoloji alanındaki güncel araştırma ve gelişmelerle ilişkilendirilmesine özen gösterildi.

Disiplinler arası bütünlüğün oluşturulmasında coğrafya, fizik ve kimya derslerinin ortak konu ve/veya temalarıyla ilişkilendirmeler yapıldı; biyoloji disiplininin sağlık, enerji ve gıda alanlarındaki kullanımları ile ilişkileri vurgulandı.

Türkiye'deki biyoçeşitliliği oluşturan unsurlara ve Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veritabanı kullanımına yer verildi, biyoçeşitliliğin korunmasının toplumsal bir görev olduğu vurgulandı.

Türkiye Yüzyılı vizyonunun referans projeleri arasında yer alan "Özel Çevre Koruma Bölgesi İlanı ile Ekosistem Koruma Projeleri" kapsamında "Özel Çevre Koruma Bölgesi" ilan edilen bölgelere, doğal kaynakların ve biyoçeşitliliğin korunması için alınan önlemlere dikkat çekildi.

Türkiye Yüzyılı vizyonunun gerçekleşmesine katkı sağlayacak referans projeler arasında yer alan "Sıfır Atık Projesi" biyoloji dersi konuları arasına taşındı.

Geleneksel biyoteknoloji, modern biyoteknoloji, biyoteknolojinin tıp, tarım, endüstri, çevre ve adli tıp alanlarındaki uygulamaları ve etik konuları biyoloji müfredatı içeriğinde yerini aldı.

Programın farklılaştırma bölümünde biyoteknolojinin farklı uygulama alanlarına yönelik STEM tabanlı tasarım ve inovasyon projelerine yer verildi. Biyolojik verilerin toplanması, depolanması, analizi ve yorumlanmasında kullanılan biyoinformatik disiplini yeni programın biyoloji konuları arasında yerini aldı." (İLKHA)