٣٠ ساڵ بەسەر کۆمەڵکوژی الخەلیل تێدەپەڕێت، کە لەلایەن تیرۆریستانی داگیرکەر لە نوێژی بەیانیدا لە مزگەوتی پێغەمبەر ئیبراهیم لە شاری الخەلیل لە فەلەستین ئەنجامدرا، کە تێیدا ٦٧ موسڵمان شەهید بوون.

٣٠ ساڵ لەمەوبەر و لە مانگی ڕەمەزاندا لە ٢٥ی شوباتی ساڵی ١٩٩٤دا کۆمەڵکوژییەکی گەورە لە لایەن سەهیۆنیێکی داگیرکەر لە شاری الخەلیل لە فەلەستین ئەنجامدرا. ئەو کۆمەڵکوژییەی کە لە کاتی نوێژی بەیانیدا لە مزگەوتی پێغەمبەر ئیبراهیم لە شاری الخەلیل ڕوویدا و تێیدا ٦٧ موسڵمان کوژران و نزیکەی ٣٠٠ کەسیش برینداربوون، تا ئێستاش لە یادەوەرییەکاندا تازەیە.

سەهیۆنیە داگیرکەرەکان کە لە مێژووی فەلەستیندا کۆمەڵکوژی گەورەیان ئەنجامدا، ئامانجیان داگیرکردنی حەرەمی مزگەوتی پێغەمبەر ئیبراهیم لە شاری الخەلیل بوو کە یەکێک لە شارە بەرزەکانی فەلەستین، خاکی پێغەمبەران بوو، کە دوای ئەوە ئامانجی دووەمیان بوو قودس، و بۆ ئەوەی بیکاتە کەنیسەی جولەکەکان.

ڕۆژی هەینی ١٥ی ڕەمەزان لە کاتی نوێژی بەیانیدا موسڵمانان لە مزگەوت کۆدەبوونەوە و عیبادەتیان بۆ پەروەردگاریان دەکرد و سوجدەیان دەبرد، بەر بارانێکی فیشەک دەکەوتن لە پشتەوە دێت. ئەو گوللانە، کە سەهیۆنیە داگیرکەرەکان ڕق و کینەیان لە دژی بڵاوکردەوە، جەستەی پاکی ئەو موسڵمانانەیان کردە ئامانج کە لەبەردەم پەروەردگاریان سوجدەیان بردبوو.

کۆمەڵکوژی الخەلیل کۆمەڵکوژییەکی پلان بۆ داڕێژراوی چەتەی تیرۆریستی بوو

جیهان بێدەنگ بوو بەرامبەر بە کۆمەڵکوژیی الخەلیل کە تێیدا ٦٧ موسڵمان کوژران و نزیکەی ٣٠٠ کەسیش بریندار بوون.

ئەم دڕندەییە لە لایەن داگیرکەرانەوە وەک کوشتنێک کە لەلایەن "توندڕەوێکی ئایینیەوە کە لە ڕووی دەروونییەوە ناسەقامگیرە" بە ناوی باروش گۆڵدستین ئەنجامدرا، پێشکەش بە بیروڕای گشتی جیهان کرا.

بەڵام لە شایەتحاڵانی دوای کۆمەڵکوژییەکە ڕوون بوو کە ئەهریمەنێکی سەهیۆنی کە لە مێشکی دەرچووبوو، بە تەنیا ئەو کۆمەڵکوژییەی ئەنجام نەداوە. شایەتحاڵێک کە ئەو ڕۆژە شایەتحاڵی کۆمەڵکوژییەکەی بووە، بەم شێوەیە باسی ڕووداوەکەی کردووە:

"لە کاتی ئەنجامدانی یەکەم رەکعەتدا پیاوێکی جولەکە کە جل و بەرگی سەربازێکی لەبەردا بوو هاتە ژوورەوە. هێدفۆنی لە گوێیدا بوو. ئەم کەسە دەستی کرد بە تەقەکردن لە ئێمە. بەو پێیەی گۆڤاری دەمانچەکەی بەتاڵ بوو، کەسی دووەمی تەنیشتی دووبارە باردەکردەوە. خوویەکم هەیە کە دێم بۆ نوێژی بەیانی. لە کاتەکانی تردا لەو کاتەدا هەموو ڕۆژێک سی یان چل سەرباز لێرە بوون. بەڵام ئەو ڕۆژە تەنها حەوت سەرباز لە دەروازەی دەرەوە بوون. لە دەرگای ناوەوە کەس نەبوو، کە حەوت هەشت سەرباز بەردەوام چاوەڕێیان دەکرد. ئەو بەیانییە، هیچ سەربازێکم لەو دەروازەیە نەبینی. کاتێک جولەکە دەستدرێژکارەکە دەستی کرد بە تەقەکردن لە ئێمە، سەربازەکانی دەرەوە هاتنە ژوورەوە و دەستیان کرد بە فڕێدانی گازی فرمێسکڕێژ بەسەرماندا."

لەو کۆمەڵکوژییەدا کە تەنیا لەو هێرشەدا سنووردار نەبوو کە تەنیا لە مزگەوت ئەنجامدرا، ڕێگری لە یارمەتییە دەرەکییەکان بۆ مسوڵمانە بریندارەکانیش گیرا. لە لایەن شایەتحاڵانی ئەو ڕووداوە و ئەوانەی کە نەخۆشەکانیان گواستووەتەوە بۆ نەخۆشخانە ڕایانگەیاندووە کە سەهیۆنیەکان تەقەیان لە بریندارەکان کردووە کە گوازراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە.

پشت پەردەی کۆمەڵکوژی الخلیل

لە کاتێکدا "ئۆرگانی میدیایی کە پەیوەندییەکی ناوکیان لەگەڵ زایۆنیزمدا هەیە" هەموو هەوڵێکیان دا بۆ ئەوەی خەباتی گەلی موسڵمانی فەلەستین بۆ سەربەخۆیی و بوون وەک "تیرۆر" قبوڵ بکرێت، ئەوان کۆمەڵکوژییە دڕندەکانی زایۆنیستی داگیرکەریان وەک "کردەوەی تاکەکەسی" ڕەنگدانەوەی هەبوو. بەڵام زایۆنیستە داگیرکەرەکان هەموو ئەم کۆمەڵکوژییانەیان بە شێوەیەکی پلان بۆ داڕێژراو ئەنجامدا، بەڵام بە کردەوە پەنایان بردە بەر شێوازی "کردەوەی تاکەکەسی" بۆ ئەوەی ڕووخساری ناشیرینیان لەلایەن بیروڕای گشتی جیهانییەوە نەبینرێت. زۆرجار لەلایەن موسڵمانە بریندارەکانی فەلەستینیەوە باس لەوە دەکرا کە هێرشەکان پێشوەختە پلانیان بۆ دانراوە و ئامادەکارییان بۆ کراوە.

دۆخی مزگەوتی پێغەمبەر ئیبراهیم دوای کۆمەڵکوژییەکە

دوای کۆمەڵکوژیی زایۆنیستەکان لە ٢٤ی شوباتی ١٩٩٤، مزگەوتی حەزرەتی ئیبراهیم (مزگەوتی خەلیلورڕەحمان) بۆ ماوەی زیاتر لە ٩ مانگ بە داخراویی ڕاگیرا و نیوەی وەک کەنیسەیەک ڕێکخرابوو کاتێک کرایەوە. هەرچەندە پێگەی مزگەوتەکە بەردەوامە بەو جۆرەی کە لەگەڵ پرۆتۆکۆڵی الخەلیل قبوڵکرابوو، بەڵام موسڵمانان و جولەکەکان مافی خۆیانە لە ڕۆژانی تایبەتدا کە ساڵانە ١٠ ڕۆژە، تەواوی مزگەوت و کەنیسەکە بەکاربهێنن. زایۆنیستە داگیرکەرەکان ڕێگە بە موسڵمانان نادەن لە مزگەوتی پێغەمبەر ئیبراهیم نوێژ بکەن، وەک چۆن لە مزگەوتی ئەقسا دەیکەن. ئەو موسڵمانانەی دەچن بۆ نوێژ لە مزگەوتی گەمارۆدراو، زۆرجار ڕێگرییان لێدەکرێت و بە دیل دەگیرێن.(İLKHA)