Raportora Taybet a NY Rim es-Salim diyar kir ku tundûtûjiya cinsî bi awayekî sîstematîk wekî "çekek şer" li kampên penaberan li Sûdanê tê bikar anîn, û bûyeran wekî "bi awayekî bêhempa hovane û wêranker" bi nav kir.

Rim Esselim, Raportora Taybet a Neteweyên Yekbûyî ya li ser tundûtûjiya li dijî jin û keçan, diyar kir ku rewşa mirovî ya ji ber şerê berdewam li Sûdanê "felaket e û ji xeyalê wêdetir e." Wê tekez kir ku tundûtûjiya cinsî û tecawiz bi awayekî sîstematîk wekî çekek şer têne bikar anîn, nemaze ji hêla Hêzên Piştgiriya Lezgîn ve.

Raportora NYyê behsa gelek çîrokên şokker kir ku di serdanên meydanî yên ku ji neh rojan zêdetir dom kirine de li El Cezîre, Xertûm, Behra Sor û dewletên Bakur, ku hemî di bin kontrola hikûmeta Sûdanê de ne, ji jin û keçan bihîstiye. Salim diyar kir ku ev şahidî ne tenê bi dozên takekesî ve sînordar in, lê balê dikişînin ser polîtîkayeke wêrankirinê ya bi zanebûn ku tevahiya civakê hedef digire.

Salim diyar kir ku şîddeta cinsî ne tenê jinan hedef digire û got, "Jin rasterast dibin qurbanî, lê mêr jî ji ber ku neçar dimînin ku van êrîşên li dijî endamên malbata xwe bibînin, dişkên. Mêr ji ber bêçaretiyê digirîn ji ber ku nikarin hezkiriyên xwe biparêzin." Wî destnîşan kir ku ev rewş rêbazek şer e ku armanc dike ku tevna civakî ya civaka Sûdanê hilweşîne.

Salim diyar kir ku jin, bi taybetî yên ji El-Feşîr û deverên derdora wê li Darfûrê, ji ber tirsa ji damxeya civakî dudil in ku ezmûnên xwe bi ajansên NY re parve bikin. Wî tekez kir ku ev tirs trawmaya ku qurbaniyan dijîn hîn kûrtir dike.

Raportorê NY bal kişand ser aliyê "tundûtûjiya aborî". Wî diyar kir ku pêkanînên wekî talankirina malan, dizîna berhem û zêr, û wêrankirina bi zanebûn a binesaziyê ne tesadufî ne, lê beşek ji wêrankirinek plansazkirî ne.

Salim diyar kir ku civaka navneteweyî di warê alîkariya mirovî de ji bo Sûdanê pir kêmasiyek heye, û diyar kir ku plana alîkariya mirovî ya heyî tenê ji sedî 38 tê fînansekirin. Wî tekez kir ku 30 mîlyon mirov li welat, nîvê nifûsê, hewceyê alîkariyê ne. Wî bal kişand ser birçîbûn, nexweşî û kêmbûna xurekê ya berbelav û diyar kir ku xizmetên tenduristiyê ji bo qurbaniyên şîdeta cinsî hema hema tune ne.

Salim bang li civaka navneteweyî kir ku zextek rastîn û girêdayî bike da ku şer tavilê raweste û kesên berpirsiyarê van "tawanên hovane" werin darizandin. Wî her wiha tekez kir ku pêwîst e alîkariyên mirovî yên serbixwe werin radestkirin, korîdorên mirovî yên ewle werin vekirin û jinên Sûdanî di her danûstandinên aştiyê yên potansiyel de cih bigirin.

Li gorî raporên NY, jin û keç di şerê li Sûdanê de bedelên herî giran didin. Tenê li kampa Zemzemê, 104 bûyerên şîdeta cinsî hatine qeydkirin, ku 75 ji wan jin in. Komîteya Lêpirsînê ya Neteweyî ya Sûdanê ragihand ku 1392 bûyerên tecawiza komî û ducanîya bi zorê li wîlayetan hatine tespîtkirin. Lêbelê, rayedar dibêjin ku ev hejmar tenê %2ê wêneya rastîn temsîl dikin, ji ber ku piraniya qurbaniyan ji tirsa bêdeng dimînin.

Tîmên ji Tora Doktorên Sûdanî jî ragihandin ku di nav hefteyekê de 32 bûyerên tecawizê di nav keçên ku ji El-Faşîr reviyane û gihîştine Tavila de hatine qeydkirin. Ev hejmar careke din mezinahiya krîza mirovî ya li Sûdanê eşkere dikin. (ÎLKHA)