Dr. Îmad Guwanî ji Herêma Kurdistana di Hevdîtina Aliman de axivî û bal kişand ser berpirsiyariyên Misilmanan û destnîşan kir ku Ummeta Îslamî di serdemeke pir dijwar û pir hessas de derbas dibe.

10emîn Hevdîtina Alimanan ku ji teref Yekîtiya Alim û Medreseyan (ÎTTÎHADUL ULEMA) ve tê organîzekirin, li Dîyarbekirê tê lidarxistin û alim û akademîsyenên ji çar aliyên cîhanê, bi taybetî ji Herêma Kurdistanê beşdar dibin. Rayedarên HAMASê jî beşdarî çalakiyê bûn.

10emîn hevdîtina salane ya akademîsyenan, bi mijara "Hewldanên Îdeolojîk ên Li Ser Nasnameya Me ya Îslamî", li Hola Konferansê ya Mizgefta Selahaddîn Eyûbî ya li navçeya Yenîşehîrê ya Dîyarbekirê tê lidarxistin.

Dr. Îmad Guwanî ji Herêma Kurdistana di rûniştina duyemîn a bernameyê de axivî û bal kişand ser meyl û projeyên jehrîn ên ku Ummet pê re rû bi rû ye.

"Civakên Îslamî li dijî hêzên cîhanî yên xerabî û zilmê di nav micadeleyeke neheq û nehevseng de ne"

Guwanî got, "Wekî ku hûn hemî dizanin, Ummeta Îslamî di serdemeke pir dijwar û pir hessas de derbas dibe. Bê guman, lazim e ku li ser vê mijarê lêkolînek berfireh were kirin û rewş bi baldarî were famkirin. Lazim e ku meriv bigihîje noqteyeke ku bi qasî ku pêkan nêzîkî rastiyê be. Di vê serdemê de, Ummetê rêbazên cûda ceribandiye û qurbaniyên mezin daye da ku li ser zehmetî û tesîrên xerab ên ku di vê xala dîrokî ya awarte de hatine jiyîn, bi ser bikeve. Bi taybetî, wê li dijî projeyên wêranker ên ku kûrahîyên rewşenbîrî, zanistî û çandî yên Ummetê hedef digirin şer kiriye û, bi xwe dispêre xwezaya xwe ya rastîn, hewl daye ku di lêgerîna rastî de bi israr bimîne. Di vê mijarê de, ez dixwazim ayeta jêrîn a di derbarê rastî û derewê de behs bikim: 'Bibêje, Heqî hat û derew winda bû. Bê guman, derew mehkûmî windabûnê ye.' Birayê min, wekî ku hûn dizanin, nêzîkî sedsalekê ye ku civakên Îslamî bi hêzên cîhanî yên xerabî û zilmê re di micadeleyek neheq û nehevseng de ne. Di vê serdemê de, dibe ku Ummet di bicihanîna wezîfeyên xwe yên parastina peyama Xwedê de sist bûbe. Pêwîstî bi bicihanîna prensîbên Îslamê di gelek waran de hebû, ji perwerde û sîyasetê bigire heta avahiyên îdarî û civakî. Ev yek bûye sedema hilweşîna navxweyî û derveyî û perçebûna rewşenbîrî."

"Bê guman dijmin noqteyên qels ên vê Ummetê fêm kir"

Guwanî hedîsa Pêxember (selat û selamê Xwedê li ser wî be) ku digot: "Di demek nêzîk de milet wê ji her alî ve ber bi we ve êrîşan bikin, mîna ku însanek birçî êrîşî tebexê xwe dike ber bi te we biherikin. Eshabîyan ji Resûlê Xwedê pirsî: 'Ma wê rojê hejmara me kêm be, ey ​​Resûlê Xwedê?' Wî got: 'Na. Berevajî, hûn ê wê rojê pir bin, lê hûn ê mîna kayê li ser lehiyê bin. Xwedê dê tirsa ji we ji dilê dijminên we derxe û di dilê we de biçîne." bi bîr xist û got: "Bê guman dijmin qelsiyên vê Ummetê baş fêm kir û bi aqilmendî û sebir xebitî, ger ne bi tevahî ji holê rake, bi kêmanî felc bike an jî bêhiş bike. Ji ber vê yekê, wan teşwîqên herî etnîkî, mezhebî û eşîrî belav kirin da ku vî kevirê bingehîn bişkînin. Bê guman, Xwedayê Teala fikrên cuda û cudahîyên dînî û etnîkî ji bo me kiribûn hêzek. Lê wan ev guherand. Wekî ku Xwedayê Teala di Qurana Pîroz de dibêje, 'Me we dabeşî milet û eşîran kir da ku hûn hevdu nas bikin.'"

"Kurdan bi Îslamê re nirx bi dest xistine"

Guwani tekez kir ku civakên Kurd herî zêde ji vê meylê tesîrdar bûne û got, "Wekî beşek ji Ummeta Îslamî, civaka Kurd jî ji van pêşketinên xerab gelek êşan kişandîye. Bi rastî, em dikarin bibêjin ku gelê Kurd yek ji qurbaniyên herî mezin ên vê guhertinê bûye. Ew di hesab û hevsengiyên hêzên navneteweyî de wekî çîpek danûstandinê hatine bikar anîn. Misilman ji qada sîyasî hatin dûrxistin û aktorên heyî xwedî li Kurdan. Û mixabin, li şûna ku vegerin peyama rûmetê ya Îslamê, wan dest bi lêdana derîyên îşxalkerên biyanî kirin da ku mafên xwe yên rewa garantî bikin. Û bê guman, Xwedayê Teala got, 'Cihû û Xiristiyan dê qet ji we razî nebin heya ku hûn dînê wan bişopînin.' Lê tevî van hişyariyan, hinek mirovên bêaqil bersivan dan, wekî ku hûn dikarin bi bîr bînin, 'Na, komunîzm, demokrasî û veqetandin çêtir û mayîndetir in.'" Û di dawiyê de, piştî ku bedelek giran dan, ew gihîştin wê encamê ku 'ji bilî lîberalîzm, sekulerîzm û komunîzmê rêyek din ji bo Kurdan tune bû.' Lê em dizanin ku Kurdan di dîrokê de qet cîhek çêtir nedîtine. Eger Îslam ji bo mirovahîyê nîmetek be, ji bo Kurdan nîmetek hîn mezintir bûye. Bila em bêjin, Îslamê ji bo Kurdan platformek tunebû ku xwe bidin nasîn û nirxên xwe yên fîzîkî nîşan bidin. Lê bi Îslamê re, ew veguherandin minareyekê. Bi saya Îslamê, Kurdan gelek rêber û pêşeng derxistine holê. Wan zanyarên wekî Selaheddîn Ebî Îbn Temîyye, Îbn el-Cezayî, Îbn el-Esîr, û Îbn el-Helîkam, û her weha Şehade Kerem û Qeredaxî derxistine holê. Bira û xwişkên min ên hêja, veguherîna ku Îslamê aniye dilê Kurdan heq dike ku bi rastî were fikirîn û di hişê xwe de were girtin. Ji ber ku Îslamê bi hezaran peyv û têgehên nû anîne peyzaja çandî ya Kurdan. Bi hezaran alim û nivîskar li vê herêmê derketine holê. Wan bi destên xwe pêşeroja xwe ava kirine. Ew bûne çavkaniyek ji bo nifşên pêşerojê ku dê rabirdûya wan tomar bikin.”

"Kafiran bi hemû rêbazên xwe êrîşî Misilman û Kurdan kirin"

Guwanî got, "Civaka Kurd, ku ji çanda Îslamî westîyaye û bi serbilindî nasnameya xwe hildigire, mixabin bi êrîşên xapînok ên ku zêdetirî sedsalek e rastî wan tê, bi hewldanên veqetandina rabirdûya xwe ji niha û bi sozên firoşkarên xewnan hatiye xapandin."

Îmad Guwanî axavtina xwe wiha zêde kir:

“Kafiran bi her awayî êrîşî Misilman û Kurdan kirin. Pêşî, wan dest bi çandina tovên dabeşbûnê di nav civaka Kurdî de kirin. Bê guman, ev mîna senaryoyên ku li pişt perdê hatine nivîsandin bûn, û wan heta Kurdan wekî zêde di vê pêvajoyê de bi kar anîn. Bê guman, paşê, komên çepgir ên Marksîst û Maoîst, komên laîk û kesên ku ji hêla kapîtalîzmê ve hatibûn êsîrgirtin jî bi awayekî nepenî ketin nav civaka Kurdî. Van pêlan bûn sedema globalîzm, modernîzm û di dawiyê de, encamên cûrbecûr. Armanca wan zelal bû: Ji jor heta binî laîkkirina civaka Kurdî û derzîkirina ramanên xurafeyî tê de. Wan hemî çavkaniyên xwe ji bo vê yekê seferber kirin. Ji ber ku ew dizanibûn ku bingeha guhertina civakî malbat e. Ew pêşî bi retorîka rizgariya jinan ketin nav şer. Dûv re, wan serî li xirabkariyên wekî îdeolojiya zayendî, guhertina zayendî, şiyana mêran a avakirina malbatan bi mêran re, û heta şiyana mirov û heywanan a avakirina mal û malbatan dan. Wekî din, wan dozek dadperwer wekî pirsgirêka Kurd wekî amûrek ji bo laîkkirina civakê û pejirandina nirxên Rojavayî bi kar anîn. Û wan hewl da ku Kurdan ji dîroka wan a bi rûmet dûr bixin. Ev gava herî girîng e ku divê were avêtin. Yek ji gavan ew e ku astengiyên li pêşiya lêkolîn û belavkirina Îslamê bi baldarî werin destnîşankirin û bi awayekî rast werin analîzkirin. Bê guman, wekî hûn dizanin, ev yek gelek têkoşîn û fedakariyê hewce dike. Yek ji aliyên herî girîng ên bidestxistina vê yekê ew e ku rewş were fêmkirin û bi tesîrdarî were çareserkirin. Ew derbaskirina dijwarîyên navxweyî û derveyî ye. Û wan bi tevahî were analîzkirin.”

Guwanî got, "Bê guman, ez dikarim lêkolînên Îslamî li Kurdistanê wiha rave bikim," û wiha lê zêde kir, "Du celeb astengî li pêşiya vê yekê hene: zehmetiyên navxweyî û derveyî. Em dikarin tiştekî wisa li ser zehmetiyên navxweyî bibêjin. Çend hene. Yek ji wan ên herî girîng pirsgirêkên metodolojîk in. Bernameya me ya perwerdehiyê perçe perçe ye û ji avahiyek holîstîk bêpar e. Bê guman, ev yek hewce dike ku kesek bikaribe bi awayekî ku bawerî, raman û prensîbên exlaqî, ango zanîn û agahdarî, yek bike, û birêve bibe. Ya duyemîn jî xwişk û birayên min nezelaliya di vîzyon û axaftinê de ye. Civak ne xwedî vîzyonek zelal e û ne jî perspektîfek pêşerojek saxlem e ku birêve bibe. Em vê yekê bi tevahî nizanin, xwişk û birano. Bê guman, hûn dizanin ku Mihemed Xezalî gotiye, 'Îslam dozek adil e, lê mixabin, ew di destê wan kesan de ye ku ne mafdar in ku wiya bikin.' Pêxember (silavên Xwedê lê bin) jî gotiye, 'Cûda nebin. Ji ber ku yên berî we ketin nav nakokiyê û hatin hilweşandin.'" Ya din jî, birayên min, ew e ku kesên xwedî zanîn û dersên wan bi rêzdarî têne girtin. Ev yek bûye sedema ku ew ji teref kesên ku Îslama rastîn temsîl dikin ve pir rêz lê bigirin. Ya din, birayên min, paşveçûn e li şûna nûjenbûnê. Mixabin, vê rewşê zirareke mezin daye Îslamê. Ev bûye sedema raman û komên mîna modernîst, Quranîst, bêbawer û êrîşkarên tundrew. Ya din, têkçûna manewî û kompleksa kêmasiyê ye. Em dikarin bibêjin ku ev yek ji hêla tesîra xwe ve ji astengiyên herî wêranker e. Bê guman, yek ji faktorên herî girîng ên di paşketina Endulusê de di dema xwe de, wekî ku Îbnî Sîna gotiye, nîvê kesên ku ji xeyalan dikişînin e. Bi gotineke din, şiyana mirovekî ku xwe bi awayekî cûda şîrove bike û xwe di nav koma ku ew jê re girêdayî ye de wekî baş bibîne.”

Projeyên îdeolojîk ên talûke

Guwanî di berdewama axaftina xwe de li ser projeyên talûke û meylan wiha domand:

“Yekî din, birayên min, dînê sîyasî ye. Bi gotineke din, em dikarin jê re bibêjin îstismarkirina dînê ji bo armancên sîyasî. Bê guman, em dibînin, bo nimûne, siyasetmedarek ku ji bo Pêxember (silavên Xwedê û selam li ser wî bin) selewatan dixwîne. Û dibe ku ev kes bêdestmêj nekiribe. Ev yek divê bi tevahî were lêkolîn kirin. Yekî din, birayên min, tundrewîya bi tekfîrî û îdeolojîyê rengîn e. Van têgihîştinan ne tenê zirarên mezin dane xebata Îslamê, lê di nav gelê Kurd de jî zehmetîyên mezin çêkirine. Ev dikare tundrewiya neteweyî, tundrewiya mezhebî, an jî cudaxwaziya li ser bingeha baweriyên dînî be. Yekî din, birayên min, ramana laîk û lîberal e. Yek ji tiştên ku divê were hesibandin û çareser kirin ev e, birayên min, ramana laîk a neteweperest, an neteweperweriya ku di nav xetên ku ji hêla Îslamê ve hatine xêzkirin de dimîne, wekî ku em di çavkanîyên Îslamî de, an jî di çavkaniyên ku ji Quranê, ango wehyê ve neqetandî ne, dibînin. Her neteweperweriya ku ji vê derkeve dikare bibe sedema nijadperestiyê. Bê guman, divê em di vê yekê de baldar bin, birayên min. Îro, dibe ku komele an weqfên femînîst, tiştên wisa hebin. Yan jî dibe ku kesên ku LGBTQ+ û homoseksueliyê diparêzin hebin. Divê em bikaribin bi tesîrdarî wan asteng bikin. Tehdîdên derveyî jî hene. Ez ê li ser çend ji wan bisekinim: Îdeolojiyên ateîst. Ez dixwazim hûn hemî vê pirtûkê bixwînin. Pirtûkek ji hêla nivîskarekî Emrîkayî ve li ser demokrasiya Îslamî hatiye nivîsandin. Ez pêşniyar dikim ku hûn hemî wê bixwînin. Bê guman, yek ji mijarên ku li vir têne destgirtin li ser kesên ku dikarin di nav civakên Îslamî de werin mezin kirin û yên ku demokrasiyê diparêzin e. Çawa dikarin kesên weha werin mezin kirin? Bê guman, lîste dirêj e. Kesên weha ji nav me derketine, birayên min. Yên din, birayên min, zanîngeh û dibistanên xerîb in.”

"Ew zarokên me ji me didizin"

Guwanî di axavtina xwe ya dawîn de wiha got, "Piranîya mamosteyên me, û piranîya zarok û ciwanên Misilman, li vê zanîngehê, li van dibistanan dixwînin, û mixabin, ew zarokên me didizin, wan ji me digirin. Bê guman, malbatên mîna malbata Heyderî li Kurdistana Îranê hebûn. Bi rastî, ew malbatek bû ku çavkaniya zanînê bû. Ew malbatek bû ku gelek malbat li Kurdistanê pê ve girêdayî bûn, malbatek ku gelek kes ji bo dîplomeyên xwe yên zanistî pê ve girêdayî bûn. Lê mixabin, dema ku zarokên wan derketin, ew dikarîn ji perspektîfên cûda serlêdan bikin. Komek din, birayên min, ew kesên ku celebên rewşenbîrî yên kedîkirî ne. Em dikarin ji wan re rewşenbîrên kedîkirî jî bibêjin. Ev mirovên ku ji hêla desthilatdariyê ve hatine şekilkirin in, ku şiyana ramana rexnegir winda kirine, û ku nirxên Rojavayî bêyî pirsyarkirinê vediguhezînin; ew model in. Yekî din, birayên min, Projeya Dînê Îbrahîmî ye. Ev proje berhema hewldanek e ku Îslamê bi pergalên baweriyê yên din re wekhev bike, û ew berhemek qirêj e. Ew dixwazin îddîaya Îslamê ya rastiyê bi retorîkên mîna "sê dîn bi hev re" an "dînek hevpar" tarî bikin. Ev yek ji astengiyên herî mezin e, û bê guman, yek ji pirsgirêkên ku li ber lêkolînên Îslamî ne.” (ÎLKHA)